DÜNYA TARİHİ YENİDEN YAZILACAK

Çanakkale 18 Mart Üniversitesi  Dr.Öğr.Üyesi DERYA YALÇIKLI

Hocamızın Balıkesir ( Dursunbey) Yüzey Araştırması

Dursunbey ilçesindeki iki mağarada bulunan resimler arkeoloji dünyasında son yılların en önemli keşifleri arasında yerini aldı.

Günümüzden 8 bin yıl öncesine ait olduğu tahmin edilen kayalardaki resimlerin yazının keşfinden önce kullanıldığı öğrenildi.

Balıkesir Yüzey Araştırması (Dursunbey), Derya YALÇIKLI

2009 yılında başladığımız ve sekizinci sezonunu gerçekleştirdiğimiz Balıkesir İli Yüzey Araştırması, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izniyle 03-25 Ağustos 2017 tarihleri arasında Edremit, Havran, İvrindi ve Dursunbey ilçelerinde yürütülmüştür.

Yüzey araştırmamız sırasında, Dursunbey ilçesinde; Delice, Akçaalan, Karyağmaz, Osmaniye, Gökçepınar, İsmailler, Sakızköy, Kusköy, Çamharman Mahalleleri, taranmıştır (Harita: 1).

Baltalıin ve İnkaya mağaralarındaki resimler, Geç Neolitik Çağ’a dair ilginç bulgular içeriyor

Balıkesir’in Dursunbey ilçesindeki iki mağarada bulunan resimler arkeoloji dünyasında son yılların en önemli keşifleri arasında yerini aldı. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Arkeoloji bölümü görevlisi Yrd. Doç. Dr. Derya Yalçıklı ve ekibi tarafından iki yıldan bu yana yapılan incelemelerde önemli bulgulara rastlandı.

Delice köyünde birbirine yaklaşık beş kilometre uzaklıkta yer alan Baltalıin ve İnkaya mağaralarındaki resimlerin Geç Neolitik Çağ’a kadar tarihlenebileceği belirlendi. Günümüzden 8 bin yıl öncesine ait olduğu tahmin edilen kayalardaki resimlerin yazının keşfinden önce kullanıldığı öğrenildi.

Neolitik Çağa ait resimler  Yrd. Doç. Dr. Derya Yalçıklı, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Edirne’de düzenlenen 38. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumunda sunduğu tebliğde, “Baltalıin Mağarası, doğu duvarına yapılmış 7,60 x 4,50 metre boyutlarında bir geyik avı sahnesine sahip. Sahne Paleolitik ve Neolitik çağlarda sıkça karşımıza çıkan av resimlerinden farklı olarak avcıların kurduğu tuzak ve hayvanların bu tuzağa doğru sürülmesini konu edinmiş. İnkaya mağarası ise girişinin kuzey ve güneydoğu dış kenarlarında yer alan iki duvar resmine sahip. Definecilerin patlattığı dinamit mağaranın zemininden büyük bir blokun kopmasına ve özellikle kuzey duvarında yer alan resmin büyük bölümünün hasar görmesine sebep olmuş. Bu tahribata rağmen girişinin iki kenarındaki resimler içerik bakımından Neolitik Çağ inançlarıyla ilgili bilgilerimize önemli katkılar sağlayacak.

Girişin solunda yer alan pano 1,43 x 0,87 metre boyutlarında. Sahnenin önemli bölümünü dans eden dört kişi oluşturuyor. İkisi kadın ikisi erkek oldukları porno video anlaşılan grubun sağ başında üzerine bir post giymiş gibi görünen figür, diğerlerinden farklı görünüme sahip. Bu grubun sol tarafında yer alan bölümde, anne karnında bir ceninin oluşumu, gelişimi ve doğum aşamaları stilize bir ifade tarzıyla tasvir ediliyor” diye belirtti.

DURSUNBEY  İLÇESİ YÜZEY ARAŞTIRMASI

4.1. Alkaya Mağarası (Dsb 05)

Dursunbey ilçesi, Karyağmaz Mahallesi sınırları içinde sürdürdüğümüz çalışmalarda, mahallenin 6 km. güneydoğusunda, Emet Çayı’nın batı kenarında ve Küçükdikmen Tepe’nin doğu yamacında Alkaya Mevkii’de yer alan mağara araştırılmıştır (Harita: 1; Resim: 8). Bölge halkı tarafından adının olmadığı belirtilen mağara tarafımızdan Alkaya Mağarası olarak adlandırılmıştır. Emet Çayı’ndan yaklaşık 10 m. yüksekte, doğu yönüne bakan ağız açıklığına sahip mağara, 6,3 m. genişliğinde ve 4,2 m. yüksekliğinde geniş bir giriş kısmından itibaren daralarak batı yönünde uzanan bir galeriden oluşur. Küçükdikmen Tepe’nin batı yamacında bulunan bir açıklıktan içeri sızan ışık sayesinde batı bölümde bir açıklığın olduğu anlaşılmaktadır. Yüksekte yer alan bu açıklıktan içeri akmış taş yığıntı mağaranın büyük bir bölümünü kaplamış olup bu alana ulaşmak oldukça güçtür. Mağara girişinde büyük bir kaçak kazı çukuru bulunmaktadır. Çukurun içi ve çevresine yayılmış olarak saptanan seramik parçaları Kalkolitik Çağ, Erken Tunç Çağı, M.Ö. 2. bin yıl ve Roma Çağı’na tarihlenmektedir.

4.2. Sofrakaya (Dsb 10)

Dursunbey, Sakızköy Mahallesi’nin 3 km. batısında Şahin Kayaları olarak adlandırılan bölgede, Kışla Deresi’nin güney kenarında yer alan Sofrakaya’da araştırma yapılmıştır (Harita: 1; Resim: 9).  Merkez, Dursunbey Çayı üzerinde derin bir vadiye hakim noktada, 130X80 m. boyutlarında üçgen biçimli düz kayalık bir alandan oluşur. Platform biçimine sahip alanda, Paleolitik Çağ’a tarihlenebilecek çok sayıda çakmaktaşı alet ve yonga bulunmuştur (Çizim: 1.5-7). Ormanlık derin bir vadinin üst kısmında çevreye hakim konumda olan bu kayalık alan, açık hava işliği niteliğine sahiptir.

Merkezin daha geç bir safhada kullanıldığını kanıtlayan yaklaşık 120 m. uzunluğunda bir sur alanın güney kesimini çevirmektedir. Farklı boyutlarda moloz taş kullanılarak örülmüş sura ait kenar doğrultularının bir bölümü yüzeyden takip edilebilmektedir. Surun çevirdiği kenarın dışında kalan bölümler ise dik yamaçlar sayesinde doğal olarak korunmaktadır. Sur dışında farklı bir mimari bulguya rastlanmayan merkezde ele geçen Roma Çağı’na ait az sayıda kaba seramik parçası,  alanın vadiyi kontrol altında tutan gözetleme noktası ve/veya bir kamp yeri olarak kullanılmış olduğunu düşündürmektedir.

4.3. Çamharman Köyü Buluntuları,  Maltepe ve Karapınar Tepe (Dsb 12)

Dursunbey, Çamharman Mahallesi içinde ve çevresinde yürütüğümüz çalışmalar sırasında Çamharman Mahallesi’nde devşirme olarak kullanılan veya sokak aralarına dağılmış durumda Roma Çağı’na ait sütun, kaide vb. mimari elemanların varlığı saptanmıştır (Harita: 1; Resim: 10). Mahallenin yaklaşık 1 km. güneyinde yer alan Maltepe olarak adlandırılan bölgede olasılıkla bir tümülüs ve çevresinde kurşun kenet kalıntıları bulunan kireçtaşı bloklardan oluşan mimari elemanların varlığı gözlenmiştir.

Bölgede önemli bir diğer nokta ise Çamharman Mahallesi’nin yaklaşık 700 m. güneyinde, Maltepe’nin 400 m. kuzeyinde, Karapınar Mevkii’nde yer alan Karapınar Tepe’nin güney yamacında yoğun seramik parçasıyla karşılaşılmıştır (Resim: 11). Alanda Neolitik Çağ, Kalkolitik Çağ, Erken Tunç Çağı, Helenistik Çağ ve Roma Çağı’na tarihlenen seramik parçalarının varlığı saptanmıştır. Merkezde yürüttüğümüz araştırmamız zaman darlığı nedeniyle tamamlanamamış olup çalışmanın önümüzdeki sezon sürdürülmesi planlanmaktadır.

SONUÇ:

Balıkesir ili, Edremit, Havran, İvrindi ve Dursunbey ilçelerinde 2017 yılında gerçekleştirdiğimiz araştırmalar sırasında saptanan bulgular bölge tarihinin birçok bilinmeyen yönünün aydınlatılmasında önemli katkılar sağlamıştır.

Araştırmamız sırasında, Prehistorik yerleşimlerden bilinenlerin tekrar değerlendirilmesi ve yeni merkezlerin saptanması sayesinde, Neolitik ve Kalkolitik Çağlar’da Ege ve Marmara Bölgeleri sahil şeritlerinde yer alan merkezlerde mevcut iki ayrı seramik kültürünün Marmara Bölgesi’nin iç kesimlerine de yayıldığı belirlenmiştir. İki farklı bölgede mevcut kültürlerin Balıkesir Ovası ve doğu kesiminde yer alan merkezlerle kültürel birliktelik içinde olduğu görülmektedir. Yeni saptadığımız merkezlerden biri olan ve Kütahya ili sınırına yakın bir konuma sahip Karapınar Tepe’de ele geçen buluntular sayesinde Marmara Denizi sahilinde (Aktopraklık ve Menteşe) rastladığımız kültürün yüksek escort eryaman dağlık bölgeleri de kapsayacak biçimde geniş bir coğrafyaya yayıldığı anlaşılmaktadır. Dursunbey’de son yıllarda saptamaya başladığımız merkezlerin sayısı dikkate alındığında, azımsanmayacak sayıda yerleşimin varlığı ilçenin Prehistorik Çağlar’da önemli bir konuma sahip olduğunu göstermektedir.

1. DURSUNBEY İLÇESİ, DELİCE

MAHALLESİ 2016 YÜZEY  ARAŞTIRMASI

Dursunbey ilçesinde 2016 sezonunda, Baltalıin ve İnkaya Mağaralarının yanı sıra Delice Mahallesi çevresinin araştırılması olmak üzere iki ayrı çalışma yürütülmüştür.

1.1. Baltalıin (Dsb 01) Ve İnkaya Mağaraları (Dsb 02) Çalışmaları

Baltalıin Mağarası’nın giriş kısmında yer alan av sahnesi üzerinde 2015 sezonunda çalışmalar yürütülmüştü.3 Bu çalışmalar sırasında eksik kalan mağara çizimleri tamamlanmıştır.

İnkaya Mağarası giriş bölümünün kuzeydoğu ve güneybatı cephelerinde iki resim panosu yer alır. 2015 sezonunda mağarada gerçekleştirilen çalışmalar sırasında bu resimlerin çizim ve fotoğraflama işlemleri tamamlanmıştı.4 2016 sezonunda çizimlerin yerinde kontrol edilmesi ve detaylandırılmasına yönelik çalışmalar yapılmıştır. Mağaranın kesit ve görünüş çizimleri tamamlanmıştır. Güneybatı panosunun yaklaşık 1 m kuzeyinde, kalsiyum karbonat çökeltilerinin birikmesi nedeniyle güçlükle seçilebilen bir porno video bezemenin varlığı saptanmıştır (Res.im: 1). Ayrıca, mağaranın güney galerisinde ve bu galeriyi ana galeriye bağlayan bölüm üzerinde de küçük boyutlu kırmızı renkte çizgilerin varlığı belirlenmiştir.

1.2. Delice Mahallesi Çevresi Araştırması

İnkaya ve Baltalıin mağaralarında bulunan resimlerin benzerlerinin bölgede bulunup bulunmadığının saptanmasına yönelik olarak çalışma başlatılmıştır. Bu amaçla, Delice Mahallesi’nin 1 km batısında yer alan ve Garazin olarak adlandırılan, karstik özelliğe sahip mağara incelenmiştir. Mağara, geniş bir ağız 3  Yalçıklı 2017; 2017a: 421-22. 4  Yalçıklı 2017a: 422-26.

35. ARAŞTIRMA SONUÇLARI TOPLANTISI

açıklığına sahip olup girişin her iki kenarında da küçük birer galeriye sahiptir. Sol tarafta yer alan galeri bir sütun ile ana galeriden ayrılır.

Mağara girişinin sol kenarında kaya yüzeyinden tabaka halinde taşların kaldırıldığı saptanmış olup bu bölümde parçalar halinde kırmızı rengin bulunması, tahrip edilmiş bir bezemenin varlığını akla getirmiştir. Benzer bir durum, Delice Mahallesi’nin 1,5 km güneybatısında, Doğarlık Deresi kenarında fake taxi yer alan ve karstik özelliğe sahip İnönü Mağarası’nda da saptanmıştır.